Is er leven in mystiek?

Stiltecentra schieten als paddestoelen uit de grond. Protestantse christenen dompelen zich onder in de mystieke omgeving van katholieke kloosters. Boeken van Henry Nouwen, die geen woord rept over Jezus als enige Weg en Middelaar tot de Vader en dit in zijn boek ‘Op weg naar huis’ (Sabbatical Journey) zelfs ontkent, overspoelen de boekwinkels. Naar de beleving van mystici als Teresa van Avilla, hevig tegenstander van de Reformatie, wordt gehunkerd. Wat is er aan de hand?

Rationeel geloof slaagt er niet in het hart te vervullen. We hebben elkaar dood gegooid met waarheid zonder leven. En nu zijn we de passie voor de waarheid kwijt, verwarren we Leven met beleven. Postmoderne spirituele ervaring deactiveert nuchterheid en waakzaamheid, neutraliseert en ontledigt het denken, introduceert boeddhistische principes, zichtbaar in de westerse katholieke mystiek.

Neem bijvoorbeeld Lectio divina. Een Bijbelzin wordt geïsoleerd uit zijn context, gereduceerd tot één woord, herhaald als een mantra. Evangelischen verbinden zodoende hun geloofsinhoud met mystieke spiritualiteit. Ze begint bij het Woord, defragmenteert het Woord (een woord of gedachte wordt geïsoleerd uit de context en gevuld met eigen beleving). Dat leidt uiteindelijk weg van het Woord, naar beleving zonder Bijbelse geloofsinhoud. Beleving wordt het keurmerk van echtheid.

Zodoende is het niet meer moeilijk om eenheid te ervaren met hen die zich op grond van traditie en beleving christenen noemen, maar toch niet door de Geest geboren zijn. Het lijkt op christelijke gemeenschap over de kerkmuren heen, maar het is ervaringseenheid die niet staat op het geloofsfundament van Christus als enige Middelaar tussen God en mensen. Dergelijke eenheid omzeilt de waarheid om bij gemeenschap uit te komen. Zo leidt mystiek weg van de ware gemeenschap van de heiligen.

Ik vrees dat vele evangelische christenen in hun zoektocht naar ervaring hun eigen geloofsinhoud meenemen in de woorden die door mystici werden geschreven, voor wie die woorden een heel andere betekenis hadden. Aanvankelijk wordt zo evangelisch geloof geactiveerd door mystieke teksten en methoden. En vervolgens wordt dat geloof besmet door een ervaringsspiritualiteit die het geestelijk onderscheidingsvermogen verduistert.

Kan een troebele bron helder water geven? Kan geestelijk leven zuiver blijven als het gemengd wordt met de spirituele methodiek van boeddhistische en monastieke dwaalleer? Spreekt in die stilte het Woord van de Waarheid?

----------------------------

Is het mogelijk dat de mystiek een weg opent tot intimiteit met God, die niet in de Schrift is geopenbaard?

Voor de mystici werd genade in de ziel ingestort door sacramenten. Voor de reformatoren werd ze toegerekend door het werk van Christus. Katholieken hebben over het algemeen geen idee wat de theologische basis is van hun genade. En evangelischen kunnen steeds minder uitleggen wat de toerekening van het heil inhoudt. De inhoud is zoek.

Jef De Vriese